GoToTheFuture D言語とかやってます

正規分布の期待値演算の微分

2022-10-08
けーさん/こまたん

正規分布に従う確率変数$x \sim \mathcal{N}(\mu, \sigma^2)$について,次のような公式があります.

\[\frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{f(x)} = \mathbb{E}_{x}\BRKTS{\frac{\partial}{\partial x} f(x)} = \frac{1}{\sigma^2} \brkts{ \mathbb{E}_{x}\BRKTS{xf(x)} - \mu \mathbb{E}_{x}\BRKTS{f(x)} }\]

ただし,確率変数$z$を用いて$f(x)$について$z = x - \mu$として$\mathbb{E}_{z}\BRKTS{\frac{\partial}{\partial \mu} f(z + \mu)} < \infty$が成立する必要があります(が工学的にはほとんどの場合で大丈夫だと思います).

平均0における証明

まずは平均0の正規分布に従う確率変数$z \sim \mathcal{N}(0, \sigma^2)$について以下の式を証明します.

\[\mathbb{E}_{z}\BRKTS{ \frac{\partial}{\partial z} f(z) } = \frac{1}{\sigma^2} \mathbb{E}\BRKTS{ zf(z) }\]

まあ,以下のように左辺を式変形するだけで証明できますが.

\[\begin{align} \sqrt{2\pi \sigma^2} \mathbb{E}_{z}\BRKTS{ \frac{\partial}{\partial z} f(z) } &= \int_{\mathbb{R}} \brkts{\frac{\partial}{\partial z} f(z)} \mathrm{e}^{-\frac{z^2}{2\sigma^2}} \mathrm{d}z \\ &= \BRKTS{ f(z) \mathrm{e}^{-\frac{z^2}{2\sigma^2}} }_{-\infty}^{\infty} - \int_{\mathbb{R}} f(z) \mathrm{e}^{-\frac{z^2}{2\sigma^2}} \brkts{- \frac{z}{\sigma^2}} \mathrm{d}z \\ &= 0 + \sqrt{2\pi \sigma^2} \frac{1}{\sigma^2} \mathbb{E}_{z}\BRKTS{ zf(z) } \end{align}\]

なお,この公式は非線形システムに関する論文を読んでるとBussgangの定理に関連してよく出てきます. Bussgangの定理とは,非線形関数$f(z)$からの出力について

\[f(z) = cz + d(z)\]

と線形近似して分解する定理です. ただし,$c = \frac{1}{\sigma^2} \mathbb{E}_{z}\BRKTS{zf(z)} = \mathbb{E}_{z}\BRKTS{ \frac{\partial g(z)}{\partial z} }$であり,$\mathbb{E}_{z}\BRKTS{zd(z)} = 0$です.

平均$\mu$における証明

それでは本題の証明です. 仮定より,このとき$\mu$に対する微分と$z$に対する期待値操作は入れ替えられるため,

\[\frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{f(x)} = \frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_{z}\BRKTS{f(z + \mu)} = \mathbb{E}_{z}\BRKTS{ \frac{\partial}{\partial \mu} f(z + \mu)}\]

が成立します.また,偏微分に関して次式が成立します.

\[\frac{\partial}{\partial \mu} f(z + \mu) = \frac{\partial}{\partial x} f(x) = \frac{\partial}{\partial z} f(z + \mu)\]

これを利用することで次式が得られます.

\[\frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{f(x)} = \mathbb{E}_{z}\BRKTS{ \frac{\partial}{\partial \mu} f(z+\mu) } = \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ \frac{\partial}{\partial x} f(x)} = \mathbb{E}_{z}\BRKTS{ \frac{\partial}{\partial z} f(z + \mu)}\]

最終的に,右辺に先ほど証明した平均0の場合の公式を使うことで,以下のように示すことができます.

\[\begin{align} \frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{f(x)} &= \frac{1}{\sigma^2} \mathbb{E}_{z}\BRKTS{ z f(z + \mu)} \\ &= \frac{1}{\sigma^2} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ (x-\mu) f(x)} \\ &= \frac{1}{\sigma^2} \brkts{ \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ x f(x)} - \mu \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x)} } \end{align}\]

条件付き期待値に対する同様の公式

今,正規分布に従う入力$x \sim \mathcal{N}(\mu, \sigma^2)$をあるシステムに与えた時,ある出力$y$が得られたとします. このシステムの入出力の関係が条件付き確率$p(y | x)$で与えられているとします.

システムの出力の観測結果$y$が与えられたときに,以下の$f(x)$の条件付き期待値を考えます.

\[\mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x) \relmiddle| y } = \int_{\mathbb{R}} f(x) p(x | y) \mathrm{d}x = \frac{1}{\mathcal{Z}} \int_{\mathbb{R}} f(x) p(y | x) p(x) \mathrm{d}x\]

ただし,$\mathcal{Z}$は正規化定数です.

\[\mathcal{Z} = \int_{\mathbb{R}} p(y | x) p(x) \mathrm{d}x\]

この条件付き期待値については,次のような式を導出できます.

\[\frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x) \relmiddle| y } = \frac{1}{\sigma^2} \brkts{ \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ x f(x) \relmiddle| y } - \mathbb{E}_{x}\BRKTS{x \relmiddle| y} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{f(x) \relmiddle| y} }\]

導出は,$\mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x) \relmiddle| y } = \frac{1}{\mathcal{Z}} \mathbb{E}_x\BRKTS{ f(x) p(y | x) } $と式変形をして,正規化定数$\mathcal{Z}$が実際には$\mu$の関数$\mathcal{Z}(\mu) = \mathbb{E}_{x}\BRKTS{p(y|x)}$であることに注意してこれまでに導出した式を適用するだけです.

\[\begin{align} \frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x) \relmiddle| y } &= \frac{\partial}{\partial \mu} \frac{1}{\mathcal{Z}(\mu)} \mathbb{E}_x\BRKTS{ f(x) p(y | x) } \\ &= \frac{1}{\mathcal{Z}^2(\mu)} \BRKTS{ \brkts{\frac{\partial}{\partial \mu} \mathbb{E}_x\BRKTS{ f(x) p(y | x) }} \mathcal{Z}(\mu) - \mathbb{E}_x\BRKTS{ f(x) p(y | x) } \brkts{\frac{\partial}{\partial \mu} \mathcal{Z}(\mu)} } \\ &= \frac{1}{\mathcal{Z}(\mu) \sigma^2} \Brkts{ \mathbb{E}_x\BRKTS{x f(x) p(y | x)} - \mu\mathbb{E}_x\BRKTS{f(x) p(y | x)} } \\ &- \frac{1}{\mathcal{Z}^2(\mu) \sigma^2} \Brkts{ \mathbb{E}_x\BRKTS{ f(x) p(y | x) } \brkts{ \mathbb{E}_{x}\BRKTS{x p(y|x)} - \mu \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ p(y|x) } } } \\ &= \frac{1}{\sigma^2} \brkts {\mathbb{E}_x\BRKTS{x f(x) \relmiddle| y} - \mu \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x) \relmiddle| y } - \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x) \relmiddle| y } \mathbb{E}_{x}\BRKTS{x \relmiddle | y} + \mu \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ f(x) \relmiddle| y } } \\ &= \frac{1}{\sigma^2} \brkts{ \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ x f(x) \relmiddle| y } - \mathbb{E}_{x}\BRKTS{x \relmiddle|y} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{f(x) \relmiddle| y} } \end{align}\]

特に,$f(x) = x$であれば$\hat{x}(\mu) = \mathbb{E}_{x}\BRKTS{x \relmiddle| y}$として以下のような式が得られます.

\[\frac{\partial}{\partial \mu} \hat{x}(\mu) = \frac{1}{\sigma^2} \brkts{ \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ x^2 \relmiddle| y } - \mathbb{E}_{x}\BRKTS{x \relmiddle|y}^2 } = \frac{1}{\sigma^2} \mathbb{E}_{x}\BRKTS{ \brkts{x - \hat{x}(\mu)}^2 \relmiddle| y}\]

この最後の式は,AMPやEPの文脈でよく見ますね.


Similar Posts

Comments